Gıda Maddelerinde Mikotoksiklerin Seviyesinin Resmi Kontrolü için Numune Alma

GIDA MADDELERİNDE MİKOTOKSİNLERİN SEVİYESİNİN RESMİ KONTROLÜ İÇİN NUMUNE ALMA, NUMUNE HAZIRLAMA VE ANALİZ METODU KRİTERLERİ TEBLİĞİ

Yetki Kanunu Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği

Yayımlandığı R.Gazete:26.04.2007-26504

Tebliğ No: 2007-21

Gıda Maddelerinde Mikotoksinlerin Seviyesinin Resmi Kontrolü İçin Numune Alma, Numune Hazırlama Ve Analiz Metodu Kriterleri Tebliğinde Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ

Yayımlandığı R.Gazete: 23.07.2010-27650

Tebliğ No: 2010-29

Amaç

MADDE 1 – (1) Bu Tebliğin amacı gıda maddelerinde bulunan mikotoksinlerin seviyesinin resmi kontrolü için gıda maddelerinden numune alma, numune hazırlama ve analiz metodu kriterlerini belirlemektir.

Kapsam

MADDE 2 – (1) Bu Tebliğ, bazı gıda maddelerinde bulunan mikotoksinlerin seviyesinin resmi kontrolleri için numune alma metodunu ve resmi kontrollerde kullanılan analiz metotları için numune hazırlanmasını ve kriterlerini kapsar.

Dayanak

MADDE 3 – (1) Bu Tebliğ, 16/11/1997 tarihli ve 23172 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği” ne göre hazırlanmıştır.

Tanımlar

MADDE 4 – (1) Bu Tebliğ’de geçen;

a) Alt parti: Numune alma metodunu uygulamak amacıyla büyük bir partiden fiziksel olarak ayrılmış ve tanımlanmış kısmını,
b) Birincil numune / İnkremental numune: Parti veya alt partinin tek bir yerinden alınan materyal miktarını,
c) Laboratuvar numunesi: Laboratuvar için hazırlanmış numuneyi,

ç) Paçal numune: Parti veya alt partiden alınan birincil numunelerin tamamının birleştirilmesi ile elde edilen numuneyi,

d) Parti: Numuneyi alan resmi kişi tarafından orijin, çeşit, ambalajlayıcı, ambalaj tipi, işaretleme, sevkiyatı yapan gibi özelliklerinin aynı olduğu belirlenen ve bir seferde teslim edilen tanımlanabilir miktardaki gıda maddesini,
e) Şahit numune: Paçal numuneden itirazlı durumlar için ayrılan numuneyi

ifade eder.

Numune alma

MADDE 5 – (1) Gıda maddelerinde bulunan mikotoksinlerin seviyesinin resmi kontrolleri için numune alma usul ve esasları ek-1, ek-2, ek-3, ek-4, ek-5, ek-6, ek-7, ek-8, ek-9, ek-10’da yer almaktadır.

Numune hazırlama ve analiz metodu kriterleri

MADDE 6 – (1) Gıda maddelerinde bulunan mikotoksinlerin seviyesinin resmi kontrolleri için analiz metodu kriterleri ve numune hazırlama usul ve esasları ek-11’de yer almaktadır.

Avrupa Birliğine uyum

MADDE 7 – (1) Bu Tebliğ, 401/2006 sayılı “Gıda Maddelerindeki Mikotoksinlerin Seviyelerinin Resmi Kontrolü için Numune Alma ve Analiz Metotları” Komisyon Yönetmeliği dikkate alınarak Avrupa Birliği’ne uyum çerçevesinde hazırlanmıştır.

Denetim

MADDE 8 – (1) Bu Tebliğe ait hükümler; 27/5/2004 tarihli ve 5179 sayılı “Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun”a göre Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından denetlenir.

Yürürlükten kaldırılan mevzuat

MADDE 9 – (1) Bu Tebliğle; 13/1/2005 tarihli ve 25699 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Türk Gıda Kodeksi Gıda Maddelerinde Okratoksin A Seviyesinin Resmi Kontrolü İçin Numune Alma Metotları Tebliği” ve 25/3/2002 tarihli ve 24706 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Türk Gıda Kodeksi Gıda Maddelerinde Belirli Bulaşanların Seviyelerinin Resmi Kontrolleri İçin Numune Alma ve Analiz Metotları Tebliği” yürürlükten kaldırılmıştır.

Uyum zorunluluğu

GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Halen faaliyet gösteren ve bu Tebliğ kapsamında yer alan ürünlerden resmi kontroller için numune alan ve analizi yapan kurum ve kuruluşlar ithalatta, yurtiçinde ve ihracatta 6 ay içerisinde bu Tebliğ hükümlerine uymak zorundadırlar.

Yürürlük

MADDE 10 – (1) Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

MADDE 11 – (1) Bu Tebliğ hükümlerini Tarım ve Köyişleri Bakanı yürütür.

EK–1

GIDA MADDELERİNDE BULUNAN MİKOTOKSİN SEVİYELERİNİN RESMİ KONTROLLERİ İÇİN NUMUNE ALMA METODLARI

(1) – Genel Hükümler

a) Numune, gıda denetçisi tarafından alınmalıdır.
b) İncelenecek olan her partiden ayrı ayrı numune alınmalıdır. Farklı mikotoksinler ve farklı ürünler için özel numune alma hükümlerine göre, büyük partiler ayrı ayrı numune almak için alt partilere bölünmelidir.
c) Numune hazırlama ve numune alma aşamalarında;

1)- Numune alınacak partinin gıda güvenliğini,

2)- Mikotoksin içeriğini, dolayısıyla analitik hesaplamayı veya paçal numunenin partiyi temsil edebilirliğini etkileyecek herhangi bir değişiklikten sakınmak için gerekli önlemler alınmalıdır. Ayrıca numuneyi alan kişinin güvenliğini sağlamak için de tüm tedbirler alınmalıdır.

ç) Birincil numune mümkün olduğunca parti veya alt parti içinde farklı yerlerden alınmalıdır. Bu şekilde alınmadığı durumlarda ise mutlaka kayıtlara işlenmelidir.

d) Paçal numune, birincil numunelerin birleştirilmesiyle oluşmalıdır.
e) Numunelerin taşınması ve depolanması sırasında mikotoksin seviyesini değiştirecek her türlü değişiklikten koruyacak tüm gerekli önlemler alınmalıdır ve numuneler, taşıma esnasında kontaminasyonu ve numunenin zarar görmesini önleyecek nitelikteki temiz ve numune ile etkileşmeyecek olan kaplara konmalıdır.
f) Resmi kontroller için alınan her numune, alındığı yerde mühürlenmelidir. Her numune için, temsil ettiği partiyi açıkça tanımlayacak şekilde kayıt tutulmalıdır. Bu kayıtta numune alma tarihi, yeri ve analizi yapacak kişiye yardımcı olacak diğer bilgiler de yer almalıdır.
g) Mühürlenen paçal numune, gıda denetçisi tarafından uygun koşullar altında ve en kısa sürede Bakanlıkça belirlenen laboratuvara ulaştırılmalıdır. Öğütme işlemi gerektiren gıda maddeleri için itiraz hakkının kullanılması amacıyla ayrılacak şahit numune, laboratuvarda gıda denetçisi ve laboratuvar personeli tarafından birlikte hazırlanmalıdır. Şahit numune, gıda denetçisi tarafından mühürlenmelidir.

ğ) Öğütme işlemi gerektirmeyen gıda maddeleri için; şahit numune, numuneyle eş zamanlı olarak alınmalı ve numuneyi alan İl Müdürlüğünde uygun koşullarda muhafaza edilmelidir.

h) Şahit numune, numuneyi alan İl Müdürlüğü tarafından uygun koşullarda muhafaza edilmelidir. İlk analiz sonucuna itiraz edilmesi halinde; şahit numune, numuneyi alan İl Müdürlüğü tarafından yetkili laboratuvara gönderilmelidir.

(2)- Farklı Tipte Partiler

Gıda maddeleri dökme olarak, konteynırda ya da karton, kutu, perakende paketleri gibi tek paketlerde satışa sunulabilir. Satış noktalarında satışa sunulan farklı formlardaki tüm gıda maddeleri için, bu numune alma metodu uygulanabilir. Bu Tebliğin eklerinde yer alan özel hükümlere aykırılık teşkil etmeksizin, aşağıdaki formül; karton, kutu, perakende paketleri gibi paketlenmiş olarak satışa sunulan partilerden numune alınması için bir rehber olarak kullanılabilir.

-Ağırlık : kg olarak,

-Numune alma sıklığı : Birincil numunenin alınması gereken her (n) inci kutu, karton. Burada kesirli sayılar en yakın tam sayıya yuvarlanmalıdır.

EK-2

TAHIL VE TAHIL ÜRÜNLERİ İÇİN NUMUNE ALMA METODLARI

Bu metod, tahıl ve tahıl ürünlerinde; Fusarium toksinleri, Okratoksin A, Aflatoksin B1 ve toplam aflatoksinlerin maksimum seviyelerinin resmi kontrolü için uygulanan numune alma metodudur.

(1) – Birincil Numunenin Ağırlığı:

Bu bölümde özel bir tanımlama yapılmadı ise, birincil numune yaklaşık 100 gr olmalıdır.

Perakende paketlerde, birincil numunenin ağırlığı perakende paketin ağırlığına bağlıdır.

100 gr’dan daha büyük perakende paketlerde, paçal numunenin ağırlığı 10 kg’dan daha fazla olacaktır. Tek bir perakende paketin ağırlığı 100 gr’dan çok daha fazla ise, bu durumda her bir perakende paketten 100 gr’lık bir birincil numune alınmalıdır. Ancak, nakliye araçları, ambalajlama şekilleri gibi partiye zarar veren ticari nedenlerden dolayı yukarıda sözü edilen numune alma metodunu uygulamak mümkün olmaz ise alternatif bir numune alma metodu uygulanabilir. Örneğin; 500 gr ya da 1 kg’lık perakende paketlerde satışa sunulan değerli bir ürün için paçal numune ağırlığının Tablo-1 ve Tablo-2’ye uygun olması koşuluyla, paçal numune yine aynı tablolarda belirtilenden daha az sayıdaki birincil numunelerin karıştırılmasıyla oluşturulabilir.

100 gr’dan küçük perakende paketlerde, paket ağırlığının 100 gr’dan farkı çok büyük değilse, bir tek perakende paket bir birincil numune olarak düşünülür ve bu durumda paçal numunenin ağırlığı 10 kg’dan daha az olur. Tek bir perakende paketin ağırlığı 100 gr’dan çok daha az ise, bir birincil numune 100 gr ağırlığa mümkün olduğunca yakın olacak şekilde iki veya daha fazla perakende paketten oluşur.

(2) -Tahıl ve Tahıl Ürünlerinden Numune Alma Metoduna Genel Bakış:

Tablo 1-Parti ağırlığına ve ürüne bağlı olarak partinin alt partilere bölünmesi

Ürün	Parti ağırlığı (ton)	Alt parti sayısı ya da ağırlığı	Birincil numune sayısı (adet)	Paçal numune ağırlığı (kg)
Tahıl ve tahıl ürünleri	> 1500	500 ton	100	10
	> 300 ve < 1500	3 alt parti	100	10
	> 50 ve < 300	100 ton	100	10
	< 50	–	3-100*	1-10
( * ) Parti ağırlığına bağlı (Bu bölümde Tablo 2’ye bakınız)

(3) – 50 Ton ve Daha Fazla Olan Tahıl ve Tahıl Ürünlerinden Numune Alma Metodu:

a) Alt partinin fiziksel olarak ayrılabilmesi şartıyla, her parti, bu bölümde yer alan Tablo-1’e göre alt partilere bölünmelidir. Parti ağırlığının her zaman alt parti ağırlıklarının tam katı olamayacağı dikkate alındığında, alt parti ağırlığı Tablo-1’de verilen alt parti ağırlığını en fazla %20 oranında geçebilir. Partinin fiziksel olarak alt partilere ayrılamadığı durumlarda, partiden en az 100 adet birincil numune alınır.
b) Her alt partiden ayrı ayrı numune alınmalıdır.
c) Birincil numune sayısı: 100 adet. Paçal numune ağırlığı:10 kg.

ç) Nakliye araçları, ambalajlama şekilleri gibi partiye zarar veren ticari nedenlerden dolayı yukarıda sözü edilen numune alma metodunu uygulamak mümkün olmaz ise, mümkün olduğu kadar temsili olması, tamamen tanımlanması ve belgelenmesi şartıyla, alternatif bir numune alma metodu uygulanabilir. Silo veya ambarlarda depolanan büyük miktardaki tahıl partileri gibi yukarıda bahsedilen numune alma metodunu uygulamanın pratikte mümkün olmadığı durumlarda da alternatif bir numune alma metodu uygulanabilir.

(4) – Parti Büyüklüğü 50 Ton’un Altında Olan Tahıl ve Tahıl Ürünlerinden Numune Alma Metodu:

50 ton’un altındaki tahıl ve tahıl ürünleri partileri için, 1-10 kg’lık paçal numuneyi meydana getiren, parti ağırlığına göre değişen 10-100 adet birincil numuneden oluşan bir numune alma planı uygulanabilir. 0,5 ton ve daha küçük partiler için, daha az sayıda birincil numune alınabilir ancak; tüm bu birincil numunelerin birleştirilmesiyle oluşan paçal numune en az 1 kg olmalıdır.

Tablo-2, alınacak birincil numune sayısını belirlemek amacıyla kullanılabilir.

Tablo 2- Parti ağırlığına bağlı olarak tahıl ve tahıl ürünlerinden alınması gereken birincil numune sayısı

Parti ağırlığı(ton)	Birincil numune sayısı (adet)	Paçal numunenin ağırlığı (kg)
< 0,05	3	1
> 0,05-< 0,5	5	1
> 0,5-< 1	10	1
>1-< 3	20	2
>3-< 10	40	4
>10-< 20	60	6
>20-< 50	100	10

(5) – Perakende aşamasında numune alma:

Perakende aşamasında gıda maddelerinden numune alma mümkün olduğunca ek-2’de bahsedilen hükümlere uygun olarak yapılmak zorundadır.

Yukarıda sözü edilen numune alma metodunu uygulamak mümkün olmaz ise, perakende aşamasında mümkün olduğu kadar temsili olması, tamamen tanımlanması ve belgelenmesi şartıyla alternatif bir numune alma metodu uygulanabilir. Bu durumda paçal numune en az 1 kg olmalıdır.

Numune alınacak kısım çok küçük ve 1 kg’lık paçal numune oluşturmak imkansız ise, paçal numunenin ağırlığı 1 kg’dan daha az olabilir.

(6) – Bir partinin veya alt partinin kabulü:

a) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitlere uyuyorsa kabul edilir.
b) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitleri aşıyorsa reddedilir.

EK-3

KURU İNCİR DIŞINDAKİ KURU ÜZÜM DAHİL TÜM KURUTULMUŞ MEYVELER VE BENZER ÜRÜNLER İÇİN NUMUNE ALMA METODLARI

Bu metod, kuru incir dışındaki kurutulmuş meyvelerde, Aflatoksin B1 ve toplam aflatoksinlerin; kuru üzümde (kuş üzümü, sultan üzümü, kuru üzüm) ise Okratoksin A’ nın maksimum seviyelerinin resmi kontrolü için uygulanan numune alma metodudur.

(1) – Birincil Numunenin Ağırlığı:

Bu bölümde özel bir tanımlama yapılmadı ise, birincil numune yaklaşık 100 gr olmalıdır.

Perakende paketlerde, birincil numunenin ağırlığı perakende paketin ağırlığına bağlıdır.

100 gr dan daha büyük perakende paketlerde, paçal numunenin ağırlığı 10 kg’dan daha fazla olacaktır. Tek bir perakende paketin ağırlığı 100 gr’dan çok daha fazla ise, bu durumda her bir perakende paketten 100 gr’lık bir birincil numune alınmalıdır. Ancak, nakliye araçları, ambalajlama şekilleri gibi partiye zarar veren ticari nedenlerden dolayı yukarıda sözü edilen numune alma metodunu uygulamak mümkün olmaz ise alternatif bir numune alma metodu uygulanabilir. Örneğin; 500 gr ya da 1 kg’lık perakende paketlerde satışa sunulan değerli bir ürün için paçal numune ağırlığının Tablo-1 ve Tablo-2’ye uygun olması koşuluyla, paçal numune yine aynı tablolarda belirtilenden daha az sayıdaki birincil numunelerin karıştırılmasıyla oluşturulabilir.

(2) – İncir Dışındaki Kurutulmuş Meyvelerden Numune Alma Metoduna Genel Bakış:

Tablo 1- Parti ağırlığına ve ürüne bağlı olarak partinin alt partilere bölünmesi

Ürün	Parti ağırlığı (ton)	Alt parti sayısı ya da ağırlığı	Birincil numune sayısı (adet)	Paçal numune ağırlığı (kg)
Kurtulmuş meyve	> 15	15-30 ton	100	10
Kurtulmuş meyve	< 15	–	10-100*	1-10
( * ) Parti ağırlığına bağlı (Bu bölümde Tablo 2’ye bakınız)

(3) – 15 Ton ve Daha Fazla Olan İncir Dışındaki Kurutulmuş Meyvelerden Numune Alma Metodu:

a) Alt partinin fiziksel olarak ayrılabilmesi şartıyla, her parti, bu bölümde yer alan Tablo-1’e göre alt partilere bölünmelidir. Parti ağırlığının her zaman alt parti ağırlıklarının tam katı olamayacağı dikkate alındığında, alt parti ağırlığı Tablo-1’de verilen alt parti ağırlığını en fazla %20 oranında geçebilir.
b) Her alt partiden ayrı ayrı numune alınmalıdır.
c) Birincil numune sayısı: 100 adet. Paçal numune ağırlığı:10 kg.

(4) – Parti Büyüklüğü 15 Ton’un Altında Olan İncir Dışındaki Kurutulmuş Meyvelerden Numune Alma Metodu:

15 ton’un altındaki incir dışındaki kurutulmuş meyve partileri için; 1-10 kg’lık paçal numuneyi meydana getiren, parti ağırlığına göre değişen ve 10-100 adet birincil numuneden oluşan bir numune alma planı uygulanabilir.

Aşağıdaki tablo, alınacak birincil numune sayısını belirlemek amacıyla kullanılabilir.

Tablo 2- Parti ağırlığına bağlı olarak kurutulmuş meyvelerden alınması gereken birincil numune sayısı

Parti ağırlığı (ton)	Birincil numune sayısı (adet)	Paçal numunenin ağırlığı (kg)
< 0,1	10	1
> 0,1-< 0,2	15	1,5
> 0,2-< 0,5	20	2
>0,5-< 1,0	30	3
>1,0-< 2,0	40	4
>2,0-< 5,0	60	6
>5,0-< 10,0	80	8
>10,0-< 15,0	100	10

(5) – Perakende aşamasında numune alma:

Perakende aşamasında gıda maddelerinden numune alma mümkün olduğunca ek-3’te bahsedilen hükümlere uygun olarak yapılmak zorundadır.

Numune alınacak kısım çok küçük ve 1 kg’lık paçal numune oluşturmak imkansız ise, paçal numunenin ağırlığı 1 kg’dan daha az olabilir.

(6) – Vakum Paketler İçinde Satışa Sunulan Kuru İncir Dışındaki Kurutulmuş Meyveler İçin Özel Numune Alma Hükümleri:

15 ton ve daha fazla olan partiler için, 10 kg’lık bir paçal numune oluşturacak en az 25 adet birincil numune alınmalıdır. 15 ton’dan daha az olan partiler için, Tablo-2’de belirtilen parti ağırlığına uygun bir paçal numune ağırlığını oluşturacak şekilde Tablo-2’de bahsedilen birincil numune sayısının %25’i alınmalıdır.

(7) – Bir partinin veya alt partinin kabulü:

a) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitlere uyuyorsa kabul edilir.
b) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitleri aşıyorsa reddedilir.

EK-4

KURU İNCİR, YERFISTIĞI VE SERT KABUKLU MEYVELER İÇİN

NUMUNE ALMA METODLARI

Bu metod, kuru incir, yerfıstığı ve sert kabuklu meyvelerde, Aflatoksin B1 ve toplam aflatoksinlerin maksimum seviyelerinin resmi kontrolü için uygulanan numune alma metodudur.

(1) – Birincil Numunenin Ağırlığı:

Bu bölümde özel bir tanımlama yapılmadı ise, birincil numune yaklaşık 300 gr olmalıdır.

Perakende paketlerde, birincil numunenin ağırlığı perakende paketin ağırlığına bağlıdır.

300 gr dan daha büyük perakende paketlerde, paçal numunenin ağırlığı 30 kg’dan daha fazla olacaktır. Tek bir perakende paketin ağırlığı 300 gr’dan çok daha fazla ise, bu durumda her bir perakende paketten 300 gr’lık bir birincil numune alınmalıdır. Ancak, nakliye araçları, ambalajlama şekilleri gibi partiye zarar veren ticari nedenlerden dolayı yukarıda sözü edilen numune alma metodunu uygulamak mümkün olmaz ise, alternatif bir numune alma metodu uygulanabilir. Örneğin; 500 gr ya da 1 kg’lık perakende paketlerde satışa sunulan değerli bir ürün için paçal numune ağırlığının Tablo-1, Tablo-2 ve Tablo-3’e uygun olması koşuluyla, paçal numune yine aynı tablolarda belirtilenden daha az sayıdaki birincil numunelerin karıştırılmasıyla oluşturulabilir.

300 gr’dan küçük perakende paketlerde, paket ağırlığının 300 gr’dan farkı çok büyük değilse, bir tek perakende paket bir birincil numune olarak düşünülür ve bu durumda paçal numunenin ağırlığı 30 kg’dan daha az olur. Tek bir perakende paketin ağırlığı 300 gr’dan çok daha az ise, bir birincil numune 300 gr ağırlığa mümkün olduğunca yakın olacak şekilde iki veya daha fazla perakende paketten oluşur.

(2) – Kuru İncir, Yerfıstığı ve Sert Kabuklu Meyvelerden Numune Alma Metoduna Genel Bakış:

Tablo 1-Parti ağırlığına ve ürüne bağlı olarak partinin alt partilere bölünmesi

Ürün	Parti ağırlığı (ton)	Alt parti sayısı ya da ağırlığı	Birincil numune sayısı (adet)	Paçal numune ağırlığı (kg)
Kuru incir	> 15	15-30 ton	100	30
Kuru incir	< 15	—	10-100(*)	<30
Yerfıstığı, antepfıstığı, brezilya fıstığı ve diğer sert kabuklu meyveler	> 500	100 ton	100	30
	>125 ve <500	5 alt parti	100	30
	> 15 ve <125	25 ton	100	30
	< 15	—	10-100(*)	<30
( * ) Parti ağırlığına bağlı (Bu bölümde Tablo 2’ye bakınız)

(3) – 15 Ton ve Daha Fazla Olan Kuru İncir, Yerfıstığı ve Sert Kabuklu Meyvelerden Numune Alma Metodu:

a) Alt partinin fiziksel olarak ayrılabilmesi şartıyla, her parti, bu bölümde yer alan Tablo-1’e göre alt partilere bölünmelidir. Parti ağırlığının her zaman alt parti ağırlıklarının tam katı olamayacağı dikkate alındığında, alt parti ağırlığı Tablo-1’de verilen alt parti ağırlığını en fazla %20 oranında geçebilir.
b) Her alt partiden ayrı ayrı numune alınmalıdır.
c) Birincil numune sayısı: 100 adet.

ç) Paçal numune ağırlığı: 30 kg. Paçal numune öğütme öncesi iyice karıştırılmalı ve 10 kg’lık üç eşit laboratuvar numunesine bölünmelidir. Ancak, üç eşit laboratuvar numunesine bölme işleminin, 30 kg’lık bir numuneyi homojenize edebilecek yeterlilikte bir ekipmanın bulunması halinde ve ilave bir ayıklama ya da başka bir fiziksel işlem görecek olan kuru incir, yerfıstığı ve sert kabuklu meyvelerde uygulanması gerekli değildir.

d) Her 10 kg’lık laboratuvar numunesi yeterli homojenizasyonu sağlamak amacıyla ayrı ayrı ince öğütülmeli ve iyice karıştırılmalıdır.
e) Nakliye araçları, ambalajlama şekilleri gibi partiye zarar veren ticari nedenlerden dolayı yukarıda sözü edilen numune alma metodunu uygulamak mümkün olmaz ise, mümkün olduğu kadar temsili olması, tamamen tanımlanması ve belgelenmesi şartıyla, alternatif bir numune alma metodu uygulanabilir.

(4) – Parti Büyüklüğü 15 Ton’un Altında Olan Kuru İncir, Yerfıstığı ve Sert Kabuklu Meyvelerden Numune Alma Metodu:

Alınacak birincil numune sayısı parti ağırlığına göre değişir ve bu sayı en az 10 adet, en fazla 100 adet olabilir.

Aşağıdaki Tablo-2, alınacak birincil numune sayısını ve bunu takiben paçal numunenin bölünmesini belirlemek amacıyla kullanılabilir.

Tablo 2 – Parti ağırlığına bağlı olarak alınması gereken birincil numune sayısı ve paçal numunenin bölünmesi

Parti ağırlığı (ton)	Birincil numune sayısı (adet)	*Paçal numunenin ağırlığı (kg) ()**	Paçal numuneden ayrılacak laboratuvar numunesinin sayısı (adet)
< 0,1	10	3	1(bölünmez)
> 0,1-< 0,2	15	4,5	1(bölünmez)
> 0,2-< 0,5	20	6	1(bölünmez)
>0,5-< 1,0	30	9(-<12 kg)	1(bölünmez)
>1,0-< 2,0	40	12	2
>2,0-< 5,0	60	18(-<24 kg)	2
>5,0-< 10,0	80	24	3
>10,0-< 15,0	100	30	3
(*) Perakende aşamasında paçal numune ağırlığı farklı olabilir. Bu ekin 1. maddesine bakınız.

a) Paçal numune ağırlığı: 30 kg ve daha az ise, öğütme öncesi iyice karıştırılmalı ve 10 kg veya daha az miktardaki iki ya da üç eşit laboratuvar alt numunesine bölünmelidir. Üç eşit laboratuvar alt numunesine bölme işlemi, 30 kg’lık bir numuneyi öğütecek ve homojenize edebilecek yeterlilikte bir ekipmanın bulunması halinde ve ilave bir ayıklama ya da başka bir fiziksel işlem görecek olan kuru incir, yerfıstığı ve sert kabuklu meyvelerde uygulanması gerekli değildir.

Paçal numune 30 kg’dan daha az ise paçal numune aşağıdaki tarife göre laboratuvar alt numunelerine bölünmelidir:

1) <12 kg : Alt numunelere bölünmez

2) >12-<24 kg : 2 laboratuvar numunesine bölünür.

3) >24 kg : 3 laboratuvar numunesine bölünür.

b) Ek-11’de belirtilen hükümlere uygun olarak, her laboratuvar numunesi tam homojenizasyonu sağlamak amacıyla ayrı ayrı ince öğütülmeli ve iyice karıştırılmalıdır.
c) Nakliye araçları, ambalajlama şekilleri gibi partiye zarar veren ticari nedenlerden dolayı yukarıda sözü edilen numune alma metodunu uygulamak mümkün olmaz ise, mümkün olduğu kadar temsili olması, tamamen tanımlanması ve belgelenmesi şartıyla, alternatif bir numune alma metodu uygulanabilir.

(5) – Türev Ürünler ve Bileşik Gıdalardan Numune Alma Metodları:

a) Küçük tanecikli türev ürünler (aflatoksin kontaminasyonunun homojen dağılım gösterdiği un, yer fıstığı ezmesi, incir ezmesi, fındık füresi vb.):

1) Birincil numune sayısı 100 adet, 50 ton’un altındaki partiler için birincil numune sayısı parti ağırlığına bağlı olarak 10-100 adet arasında olabilir.

Tablo 3- Parti ağırlığına bağlı olarak alınması gereken birincil numune sayısı

Parti ağırlığı (ton)	Birincil numune sayısı (adet)	Paçal numunenin ağırlığı (kg)
< 1	10	1
> 1-< 3	20	2
>3-< 10	40	4
>10-< 20	60	6
>20-< 50	100	10

2) Birincil numunenin ağırlığı yaklaşık 100 gr olmalıdır. Perakende aşamasında birincil numunenin ağırlığı perakende paketin ağırlığına göre değişir.

3) Paçal numune ağırlığı: İyice karıştırılmış 1-10 kg

b) Nispeten daha büyük tanecikli diğer türev ürünler (aflatoksin kontaminasyonunun heterojen dağılım gösterdiği ürünler):

Kuru incir, yerfıstığı ve sert kabuklu meyveler için bahsedilen numune alma usul ve esasları uygulanır.

(6) – Perakende aşamasında numune alma:

Perakende aşamasında gıda maddelerinden numune alma mümkün olduğunca ek-4’te bahsedilen hükümlere uygun olarak yapılmak zorundadır.

Yukarıda sözü edilen numune alma metodunu uygulamak mümkün olmaz ise, perakende aşamasında mümkün olduğu kadar temsili olması, tamamen tanımlanması ve belgelenmesi şartıyla başka etkin bir numune alma metodu uygulanabilir. Bu durumda paçal numune an az 1 kg olmalıdır.

Numune alınacak kısım çok küçük ve 1 kg’lık paçal numune oluşturmak imkansız ise, paçal numunenin ağırlığı 1 kg’dan daha az olabilir.

(7) – Vakum Paketler İçinde Satışa Sunulan Türev Ürünler ve Kuru İncir, Yerfıstığı, Sert Kabuklu Meyveler İçin Özel Numune Alma Hükümleri:

a) Antepfıstığı, yerfıstığı, Brezilya fıstığı ve kuru incir:

15 ton ve daha fazla olan partiler için, 30 kg’lık bir paçal numune oluşturacak en az 50 adet birincil numune alınmalıdır. 15 ton’dan daha az olan partiler için, Tablo-2’de belirtilen parti ağırlığına uygun olarak, paçal numune ağırlığı aynı olmak şartıyla Tablo-2’de bahsedilen birincil numune sayısının %50’si alınmalıdır.

b) Antepfıstığı ve Brezilya fıstığı dışındaki sert kabuklu meyveler:

15 ton ve daha fazla olan partiler için, 30 kg’lık bir paçal numune oluşturacak en az 25 adet birincil numune alınmalıdır. 15 ton’dan daha az olan partiler için, Tablo-2’de belirtilen parti ağırlığına uygun olarak, paçal numune ağırlığı aynı olmak şartıyla Tablo-2’de bahsedilen birincil numune sayısının %25’i alınmalıdır.

c) İncirler ve sert kabuklu meyvelerden türetilmiş ürünler ve küçük tanecikli yerfıstığı :

50 ton ve daha fazla olan partiler için, 10 kg’lık bir paçal numune oluşturacak en az 25 adet birincil numune alınmalıdır. 50 ton’dan daha az olan partiler için, Tablo-3’de belirtilen parti ağırlığına uygun bir paçal numune ağırlığı oluşturacak Tablo-3’de bahsedilen birincil numune sayısının %25’i alınmalıdır.

(8) – Bir partinin veya alt partinin kabulü:

a) Ayıklama yada başka bir fiziksel işlem görecek olan kuru incir, yerfıstığı ve sert kabuklu meyveler için:

1) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunelerinin analiz sonuçları ortalaması ya da paçal numune analiz sonucu, maksimum limitlere uyuyorsa kabul edilir.

2) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunelerinin analiz sonuçları ortalaması ya da paçal numune analiz sonucu, maksimum limitleri aşıyorsa reddedilir.

b) Direk insan tüketimine sunulacak olan kuru incir, yerfıstığı ve sert kabuklu meyveler için:

1) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonuçlarının hiç birisi maksimum limitleri aşmıyorsa kabul edilir.

2) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonuçlarının biri veya daha fazlası maksimum limitleri aşıyorsa reddedilir.

c) Paçal numune 12 kg veya daha az ise:

1) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitlere uyuyorsa kabul edilir.

2) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitleri aşıyorsa reddedilir.

EK-5

BAHARATLAR İÇİN NUMUNE ALMA METODLARI

Bu metod, baharatlarda, Aflatoksin B1 ve toplam aflatoksinlerin maksimum seviyelerinin resmi kontrolü için uygulanan numune alma metodudur.

(1) – Birincil Numunenin Ağırlığı:

Bu bölümde özel bir tanımlama yapılmadı ise, birincil numune yaklaşık 100 gr olmalıdır.

Perakende paketlerde, birincil numunenin ağırlığı perakende paketin ağırlığına bağlıdır.

100 gr’dan büyük perakende paketlerde, paçal numunenin ağırlığı 10 kg’dan daha fazla olacaktır. Tek bir perakende paketin ağırlığı 100 gr’dan çok daha büyük ise, bu durumda her bir perakende paketten 100 gr’lık bir birincil numune alınmalıdır. Ancak, nakliye araçları, ambalajlama şekilleri gibi partiye zarar veren ticari nedenlerden dolayı yukarıda sözü edilen numune alma metodunu uygulamak mümkün olmaz ise alternatif bir numune alma metodu uygulanabilir. Örneğin; 500 gr ya da 1 kg’lık perakende paketlerde satışa sunulan değerli bir ürün için paçal numune ağırlığının Tablo-1 ve Tablo-2’ye uygun olması koşuluyla, paçal numune yine aynı tablolarda belirtilenden daha az sayıdaki birincil numunelerin karıştırılmasıyla oluşturulabilir.

(2) – Baharatlardan Numune Alma Metoduna Genel Bakış:

Tablo 1- Parti ağırlığına ve ürüne bağlı olarak partinin alt partilere bölünmesi

Ürün	Parti ağırlığı (ton)	Alt parti sayısı ya da ağırlığı	Birincil numune sayısı (adet)	Paçal numune ağırlığı (kg)
Baharatlar	> 15	25 ton	100	10
Baharatlar	< 15	–	5-100*	0,5-10
( * ) Parti ağırlığına bağlı (Bu bölümde Tablo 2’ye bakınız)

(3) – 15 Ton ve Daha Fazla Olan Baharatlardan Numune Alma Metodu:

a) Alt partinin fiziksel olarak ayrılabilmesi şartıyla, her parti, bu bölümde yer alan Tablo-1’e göre alt partilere bölünmelidir. Parti ağırlığının her zaman alt parti ağırlıklarının tam katı olamayacağı dikkate alındığında, alt parti ağırlığı Tablo-1’de verilen alt parti ağırlığını en fazla %20 oranında geçebilir.
b) Her alt partiden ayrı ayrı numune alınmalıdır.
c) Birincil numune sayısı: 100 adettir. Paçal numune ağırlığı:10 kg’dır.

(4) – Parti Büyüklüğü 15 Ton’un Altında Olan Baharatlardan Numune Alma Metodu:

15 ton’un altındaki baharat partileri için; 0,5 – 10 kg’ lık paçal numuneyi meydana getiren, parti ağırlığına göre değişen 5-100 adet birincil numuneden oluşan bir numune alma planı uygulanabilir.

Aşağıdaki tablo, alınacak birincil numune sayısını belirlemek amacıyla kullanılabilir.

Tablo 2 – Parti ağırlığına bağlı olarak baharatlardan alınması gereken birincil numune sayısı

Parti ağırlığı (ton)	Birincil numune sayısı (adet)	Paçal numunenin ağırlığı (kg)
< 0,01	5	0,5
> 0,01-< 0,1	10	1
> 0,1-< 0,2	15	1,5
> 0,2-< 0,5	20	2
>0,5-< 1,0	30	3
>1,0-< 2,0	40	4
>2,0-< 5,0	60	6
>5,0-< 10,0	80	8
>10,0-< 15,0	100	10

(5) – Perakende aşamasında numune alma:

Perakende aşamasında gıda maddelerinden numune alma mümkün olduğunca ek-5’te bahsedilen hükümlere uygun olarak yapılmak zorundadır.

Bunun mümkün olmadığı durumlarda, perakende aşamasında mümkün olduğu kadar temsili olması, tamamen tanımlanması ve belgelenmesi şartıyla alternatif bir numune alma metodu uygulanabilir. Bu durumda paçal numune en az 0,5 kg olmalıdır.

Numune alınacak kısım çok küçük ve 0,5 kg’ lık paçal numune oluşturmak imkansız ise, paçal numunenin ağırlığı 0,5 kg’ dan daha az olabilir.

(6) – Vakum Paketler İçinde Satışa Sunulan Baharatlar İçin Özel Numune Alma Hükümleri:

15 ton ve daha fazla olan partiler için, 10 kg’ lık bir paçal numune oluşturacak en az 25 adet birincil numune alınmalıdır. 15 ton’dan daha az olan partiler için, parti ağırlığına uygun olarak, paçal numune ağırlığı aynı kalmak şartıyla Tablo 2’de bahsedilen birincil numune sayısının %25’i alınmalıdır.

(7) – Bir partinin veya alt partinin kabulü:

a) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitlere uyuyorsa kabul edilir.
b) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitleri aşıyorsa reddedilir.

EK-6

BEBEK SÜTÜ VE DEVAM SÜTÜ DAHİL BEBEK FORMÜLLERİ VE DEVAM FORMÜLLERİ, SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ İÇİN NUMUNE ALMA METODLARI

Bu metod, bebek sütü ve devam sütü dahil bebek formülleri ve devam formülleri, süt ve süt ürünlerinde, Aflatoksin M1’ in maksimum seviyelerinin resmi kontrolü için uygulanan numune alma metodudur.

(1) – Bebek Sütü ve Devam Sütü Dahil Bebek Formülleri Ve Devam Formülleri, Süt Ve Süt Ürünleri İçin Numune Alma Metodu:

Paçal numune en az 1 kg ya da 1 L olmalıdır ancak numunenin sadece bir şişeden oluşması gibi durumlarda bu mümkün olmayabilir.

Partiden alınması gereken minimum birincil numune sayısı Tablo-1’de verildiği şekilde olmalıdır. Belirlenen birincil numune sayısı söz konusu ürünün satışa sunum şekliyle doğrudan ilgilidir. Dökme sıvı ürünlerde; parti, numune almadan önce elle veya mekanik olarak mümkün olduğunca iyi karıştırılmalı ve bu işlem, mümkün olduğunca ürünün kalitesini etkilememelidir. Bu durumda parti içinde Aflatoksin M1’in homojen dağıldığı varsayılır. Bu yüzden paçal numuneyi oluşturmak için bir partiden üç adet birincil numune almak yeterlidir.

Çoğunlukla bir şişe veya paket içinde bulunan birincil numuneler benzer ağırlıkta olmalıdır. Bir birincil numunenin ağırlığı en az 100 gr olmalıdır ve paçal numune en az 1 kg ya da 1 L olmalıdır. Bu metottan farklı uygulamalar, ek-1’in 1 inci maddesi ( f ) bendinde belirtildiği şekilde kayıt edilmelidir.

Aflatoksin M1 analizi amacıyla numuneyi alan birim tarafından çiğ sütten alınan paçal numuneden, şahit numune ayrılır ve dondurularak muhafaza edilir. İtiraz durumunda şahit numune numuneyi alan birim tarafından uygun muhafaza koşullarında yetkili laboratuvara gönderilir.

Tablo 1 – Partiden alınması gereken minimum birincil numune sayısı

Ticari form	Partinin ağırlığı ya da hacmi(kg veya L)	Alınması gereken minimum birincil numune sayısı (adet)	Paçal numunenin minimum ağırlığı ya da hacmi(kg veya L)
Dökme	—	3-5	1
Şişe/ Paket	< 50	3	1
Şişe/ Paket	50-500	5	1
Şişe/ Paket	>500	10	1

(2) – Perakende aşamasında numune alma:

Perakende aşamasında gıda maddelerinden numune alma mümkün olduğunca ek-6’da bahsedilen hükümlere uygun olarak yapılmak zorundadır. Bunun mümkün olmadığı durumlarda, perakende aşamasında mümkün olduğu kadar temsili olması, tamamen tanımlanması ve belgelenmesi şartıyla alternatif bir numune alma metodu uygulanabilir.

Numune alınacak kısım çok küçük ve 1 kg’lık paçal numune oluşturmak imkansız ise, paçal numunenin ağırlığı 1 kg’dan daha az olabilir.

(3) – Bir partinin veya alt partinin kabulü:

a) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitlere uyuyorsa kabul edilir.
b) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitleri aşıyorsa reddedilir.

EK-7

KAHVE VE KAHVE ÜRÜNLERİ İÇİN NUMUNE ALMA METODLARI

Bu metod, kavrulmuş kahve çekirdeği, öğütülmüş kavrulmuş kahve ve çözünür kahvede Okratoksin A’nın maksimum seviyelerinin resmi kontrolü için uygulanan numune alma metodudur.

(1) – Birincil Numunenin Ağırlığı:

Bu bölümde özel bir tanımlama yapılmadı ise, birincil numune yaklaşık 100 gr olmalıdır.

Perakende paketlerde, birincil numunenin ağırlığı perakende paketin ağırlığına bağlıdır.

(2) – Kavrulmuş Kahve İçin Numune Alma Metoduna Genel Bakış:

Tablo 1 – Parti ağırlığına ve ürüne bağlı olarak partinin alt partilere bölünmesi

Ürün	Parti ağırlığı (ton)	Alt parti sayısı ya da ağırlığı	Birincil numune sayısı (adet)	Paçal numune ağırlığı (kg)
Kavrulmuş kahve çekirdeği, öğütülmüş kavrulmuş kahve ve çözünür kahve	> 15	15-30 ton	100	10
	< 15	–	10-100(*)	1-10
( * ) Parti ağırlığına bağlı (Bu bölümde Tablo 2’ye bakınız)

(3) – 15 Ton ve Daha Fazla Olan Kavrulmuş Kahve Çekirdeği, Öğütülmüş Kavrulmuş Kahve ve Çözünür Kahve İçin Numune Alma Metodu:

a) Alt partinin fiziksel olarak ayrılabilmesi şartıyla, her parti, bu bölümde yer alan Tablo-1’e göre alt partilere bölünmelidir. Parti ağırlığının her zaman alt parti ağırlıklarının tam katı olamayacağı dikkate alındığında, alt parti ağırlığı Tablo-1’de verilen alt parti ağırlığını en fazla %20 oranında geçebilir.
b) Her alt partiden ayrı ayrı numune alınmalıdır.
c) Birincil numune sayısı: 100 adet.

ç) Paçal numune ağırlığı:10 kg.

d) Nakliye araçları, ambalajlama şekilleri partiye zarar veren ticari nedenlerden dolayı yukarıda sözü edilen numune alma metodunu uygulamak mümkün olmaz ise, mümkün olduğu kadar temsili olması, tamamen tanımlanması ve belgelenmesi şartıyla, alternatif bir numune alma metodu uygulanabilir.

(4) – Parti Büyüklüğü 15 Ton’un Altında Olan Kavrulmuş Kahve Çekirdeği, Öğütülmüş Kavrulmuş Kahve ve Çözünür Kahve İçin Numune Alma Metodu:

15 ton’un altındaki kavrulmuş kahve çekirdeği, öğütülmüş kavrulmuş kahve, çözünür kahve partileri için; 1-10 kg’ lık paçal numuneyi meydana getiren, parti ağırlığına göre değişen 10-100 adet birincil numuneden oluşan bir numune alma planı uygulanabilir.

Aşağıdaki tablo, alınacak birincil numune sayısını belirlemek amacıyla kullanılabilir.

Tablo 2 – Parti ağırlığına bağlı olarak kavrulmuş kahve çekirdeği, öğütülmüş kavrulmuş kahve, çözünür kahveden alınması gereken birincil numune sayısı

Parti ağırlığı (ton)	Birincil numune sayısı (adet)	Paçal numunenin ağırlığı (kg)
< 0,1	10	1
> 0,1-< 0,2	15	1,5
> 0,2-< 0,5	20	2
>0,5-< 1,0	30	3
>1,0-< 2,0	40	4
>2,0-< 5,0	60	6
>5,0-< 10,0	80	8
>10,0-< 15,0	100	10

(5) – Vakum Paketler İçinde Satışa Sunulan Kavrulmuş Kahve Çekirdeği, Öğütülmüş Kavrulmuş Kahve, Çözünür Kahve İçin Özel Numune Alma Metodları:

15 ton ve daha fazla olan partiler için, 10 kg’lık bir paçal numune oluşturacak en az 25 adet birincil numune alınmalıdır. 15 ton’dan daha az olan partiler için, parti ağırlığına uygun olarak paçal numune ağırlığı aynı kalmak şartıyla Tablo-2’de bahsedilen birincil numune sayısının %25’i alınmalıdır.

(6) – Perakende aşamasında numune alma:

Perakende aşamasında gıda maddelerinden numune alma mümkün olduğunca ek-7’de bahsedilen hükümlere uygun olarak yapılmak zorundadır.

Numune alınacak kısım çok küçük ve 1 kg’lık paçal numune oluşturmak imkansız ise, paçal numunenin ağırlığı 1 kg’dan daha az olabilir.

(7) – Bir partinin veya alt partinin kabulü:

a) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitlere uyuyorsa kabul edilir.
b) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitleri aşıyorsa reddedilir.

EK-8

ÜZÜM SUYU, ÜZÜM ŞIRASI, ELMA ŞARABI VE ŞARAP DAHİL MEYVE SULARI İÇİN

NUMUNE ALMA METODLARI

Bu metod, üzüm suyu, üzüm şırası ve şarapta, Okratoksin A’nın; meyve suları, meyve nektarı, distile alkollü içkiler, elma şarabı ve elma suyu içeren veya elmadan türetilmiş diğer fermente içeceklerde patulinin maksimum seviyesinin resmi kontrolü için uygulanan numune alma metodudur.

(1) – Numune Alma Metodu:

Paçal numune en az 1 kg ya da 1 L olmalıdır ancak numunenin sadece bir şişeden oluşması gibi durumlarda bu mümkün olmayabilir.

Partiden alınması gereken minimum birincil numune sayısı Tablo-1’de verildiği şekilde olmalıdır. Belirlenen birincil numune sayısı söz konusu ürünün satışa sunum şekliyle doğrudan ilgilidir. Dökme sıvı ürünlerde; parti, numune almadan önce elle veya mekanik olarak mümkün olduğunca iyi karıştırılmalı ve bu işlem, mümkün olduğunca ürünün kalitesini etkilememelidir. Bu durumda parti içinde Okratoksin A ve patulinin homojen dağıldığı varsayılır. Bu yüzden paçal numuneyi oluşturmak için bir partiden üç adet birincil numune almak yeterlidir.

Çoğunlukla bir şişe veya paket içinde bulunan birincil numuneler benzer ağırlıkta olmalıdır. Bir birincil numunenin ağırlığı en az 100 gr olmalıdır ve paçal numune en az 1 L olmalıdır. Bu metottan farklı uygulamalar, ek-1’in 1 inci maddesi ( f ) bendinde belirtildiği şekilde kayıt edilmelidir.

Tablo 1 – Partiden alınması gereken minimum birincil numune sayısı

Ticari form	Partinin hacmi (L)	Alınması gereken minimum birincil numune sayısı (adet)	Paçal numunenin minimum hacmi (L)
Dökme (meyve suyu, elma şarabı, distile alkollü içkiler, şarap)	—	3	1
Şişe / paket (meyve suyu, elma şarabı, distile alkollü içkiler)	< 50	3	1
Şişe / paket (meyve suyu, elma şarabı, distile alkollü içkiler)	50-500	5	1
Şişe / paket (meyve suyu, elma şarabı, distile alkollü içkiler)	>500	10	1
Şişe / paket şarap	< 50	1	1
Şişe/paket şarap	50-500	2	1
Şişe/paket şarap	>500	3	1

(2) – Perakende aşamasında numune alma:

Perakende aşamasında gıda maddelerinden numune alma mümkün olduğunca ek-8’de bahsedilen hükümlere uygun olarak yapılmak zorundadır. Yukarıda sözü edilen numune alma metodunu uygulamak mümkün olmaz ise, perakende aşamasında mümkün olduğu kadar temsili olması, tamamen tanımlanması ve belgelenmesi şartıyla alternatif bir numune alma metodu uygulanabilir.

Numune alınacak kısım çok küçük ve 1 kg’lık paçal numune oluşturmak imkansız ise, paçal numunenin ağırlığı 1 kg’dan daha az olabilir.

(3)- Bir partinin veya alt partinin kabulü:

a) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitlere uyuyorsa kabul edilir.
b) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitleri aşıyorsa reddedilir.

EK-9

KATI ELMA ÜRÜNLERİ, ELMA SUYU İLE BEBEK VE KÜÇÜK ÇOCUKLARIN TÜKETİMİNE SUNULAN KATI ELMA ÜRÜNLERİ İÇİN NUMUNE ALMA METODLARI

Bu metod, bebek ve küçük çocuklar için katı elma ürünleri, elma suyu ve katı elma ürünlerinde patulinin maksimum seviyelerinin resmi kontrolü için uygulanan numune alma metodudur.

(1) – Numune Alma Metodları:

Numunenin bir tek paket olması gibi mümkün olmayan durumlar dışında paçal numune en az 1 kg olmalıdır.

Partiden alınması gereken minimum birincil numune sayısı Tablo 1’de verildiği şekilde olmalıdır. Sıvı ürünlerde; parti, numune almadan önce elle veya mekanik olarak mümkün olduğunca iyi karıştırılmalıdır. Bu durumda parti içinde patulinin homojen dağıldığı varsayılır. Bu yüzden paçal numuneyi oluşturmak için bir partiden üç adet birincil numune almak yeterlidir.

Birincil numuneler benzer ağırlıkta olmalıdır. Bir birincil numunenin ağırlığı en az 100 gr olmalıdır ve paçal numune en az 1 kg olmalıdır. Bu metottan farklı uygulamalar, ek-1’in 1 inci maddesi ( f ) bendinde belirtildiği şekilde kayıt edilmelidir.

Tablo 1 – Partiden Alınması Gereken Minimum Birincil Numune Sayısı

Partinin ağırlığı (kg)	Alınması gereken minimum birincil numune sayısı (adet)	Paçal numunenin ağırlığı (kg)
<50	3	1
50-500	5	1
>500	10	1

Parti tek paketlerden oluşuyorsa eğer, paçal numuneyi oluşturmak için alınması gereken paket sayısı aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 2 – Bireysel Paketlerden Oluşan Partide Paçal Numuneyi Oluşturmak İçin Alınması Gereken

Paketlerin (Birincil Numunelerin) Sayısı

Parti içindeki birimlerin ya da paketlerin sayısı	Alınması gereken paket veya birim sayısı	Paçal numunenin ağırlığı (kg)
1-25	1 paket ya da birim	1
26-100	En az 2 paket ya da birimde, yaklaşık %5	1
>100	Maksimum 10 paket ya da birimde, yaklaşık %5	1

(2) – Perakende aşamasında numune alma:

Perakende aşamasında gıda maddelerinden numune alma mümkün olduğunca ek-9’da bahsedilen hükümlere uygun olarak yapılmak zorundadır.

Numune alınacak kısım çok küçük ve 1 kg’lık paçal numune oluşturmak imkansız ise, paçal numunenin ağırlığı 1 kg’dan daha az olabilir.

(3) – Bir partinin veya alt partinin kabulü:

a) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitlere uyuyorsa kabul edilir.
b) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitleri aşıyorsa reddedilir.

EK-10

BEBEK GIDALARI İLE İŞLENMİŞ TAHIL BAZLI BEBEK VE KÜÇÜK ÇOCUK EK GIDALARI İÇİN NUMUNE ALMA METODLARI

Bu metod, bebek gıdaları ve işlenmiş tahıl bazlı küçük çocuk ek gıdalarında, aflatoksinler, Okratoksin A ve Fusarium toksinlerinin; bebekler için özel olarak tasarlanmış özel tıbbi amaçlı diyet gıdalarda (süt ve süt ürünleri haricindeki) aflatoksinler ve Okratoksin A’nın; bebekler ve küçük çocuk ek gıdaları kapsamındaki tahıl bazlı olmayan ek gıdalarda patulinin maksimum seviyelerinin resmi kontrolü için uygulanan numune alma metodudur.

Bebek ve küçük çocuklar için katı elma ürünleri ve elma suyunda, patulinin maksimum seviyelerinin resmi kontrolü için ek-9’ da tarif edilen numune alma metodu uygulanır.

(1) – Numune Alma Metodları:

a) Bebek ve küçük çocuklar için üretilmiş gıdalardan ek-2’nin 4 üncü maddesinde tarif edilen metoda göre numune alınır. Bundan dolayı alınması gereken birincil numune sayısı ek-2’nin 4 üncü maddesi Tablo 2’ye göre, en az 10, en fazla 100 adet olmak üzere parti ağırlığına bağlı olmalıdır. Çok küçük partiler için ( < 0,5 ton), daha az sayıda birincil numune alınabilir, ama tüm birincil numunelerin birleştirilmesiyle oluşan paçal numune, en az 1 kg olmalıdır.
b) Birincil numunenin ağırlığı yaklaşık 100 gr olmalıdır. Perakende paketlerdeki partilerde, birincil numunenin ağırlığı perakende paketin ağırlığına bağlı olmalıdır. 0,5 ton’a eşit ve daha az miktardaki çok küçük partilerde, birincil numune en az 1 kg’lık paçal numuneyi oluşturacak ağırlıkta olmalıdır. Bu metottan farklı uygulamalar, ek-1’in 1 inci maddesi ( f ) bendinde belirtildiği şekilde kayıt edilmelidir.
c) Paçal numunenin ağırlığı: İyice karıştırılmış 1-10 kg.

(2) – Perakende aşamasında numune alma:

Perakende aşamasında gıda maddelerinden numune alma mümkün olduğunca ek-10’da bahsedilen hükümlere uygun olarak yapılmak zorundadır.

Numune alınacak kısım çok küçük ve 1 kg’lık paçal numune oluşturmak imkansız ise, paçal numunenin ağırlığı 1 kg’dan daha az olabilir.

(3) – Bir partinin veya alt partinin kabulü:

a) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitlere uyuyorsa kabul edilir.
b) Geri alma ve ölçüm belirsizliği hesaba katılarak elde edilen laboratuvar numunesi analiz sonucu, maksimum limitleri aşıyorsa reddedilir.

EK-11

GIDA MADDELERİNDE MİKOTOKSİNLERİN SEVİYELERİNİN RESMİ KONTROLÜNDE KULLANILAN ANALİZ METOTLARI VE NUMUNE HAZIRLAMAYA İLİŞKİN KRİTERLER

(1) – Genel:

a) Önlemler: Genel olarak mikotoksinlerin dağılımı homojen olmadığı için, numuneler hazırlanmalı ve özellikle büyük bir dikkatle homojenize edilmelidir. Laboratuvara ulaşan numunenin tamamı homojenize edilmelidir. Aflatoksinler ultraviyole ışıktan etkilendiği için, analiz sırasında mümkün olduğunca gün ışığından kaçınılmalıdır.
b) Bütün haldeki sert kabuklu meyvelerin kabuk/çekirdek oranının hesaplanması: “Gıda Maddelerinde Belirli Bulaşanların Maksimum Seviyelerinin Belirlenmesi Hakkında Tebliğ” içinde aflatoksinler için belirlenen limitler yenilebilir kısımlar içindir. Yenilebilir kısımlarda aflatoksin seviyesi aşağıdaki yollarla hesaplanabilir:

1) Kabuklu numunenin tamamının kabuğu soyulur, bu durumda analiz sonucu yenilebilir kısma ait olacaktır. 2) Numune hazırlama işlemi ve analiz, numunenin kabuğuyla birlikte yapılır. Bu durumda, numune alma metodu ve analiz metodu için kabuk/iç oranı dikkate alınmalıdır. Paçal numunedeki iç oranı, bütün haldeki sert kabuklu meyvedeki kabuk/iç oranı için aşağıda verilen yöntemle uygun bir faktör oluşturularak hesaplanmalıdır:

Partiden veya paçal numuneden yaklaşık 100 adet bütün haldeki sert kabuklu meyve rasgele ayrılmalı ve laboratuvar numunesi ile birlikte gönderilmelidir. Laboratuvarda, her laboratuvar numunesi için kabuk/iç oranı, bütün haldeki kabuklu numunenin tartılması, kabuğunun ayrılması ve kabuk ve iç kısımlarının ayrı ayrı tartılması yoluyla hesaplanır. Bu oran, numune hazırlama ve analiz süresince numunedeki iç miktarını, dolayısıyla yenilebilir kısımdaki aflatoksin miktarını belirlemek için kullanılacaktır.

Kabuk/iç oranı laboratuvarda her cins örnek için ayrı ayrı belirlendikten sonra, daha sonraki analizler için bu oranlar kullanılabilir. Ancak, yasal limitlere aykırı olduğu görülen bir numunede, o numune için tekrar önceden ayrılmış yaklaşık 100 adet sert kabuklu meyve kullanılarak ayrıca kabuk/iç oranı belirlenerek hesaplama yapılmalıdır.

(2) – Laboratuvara gelen numunenin işlenmesi:

Laboratuvara gelen paçal numune veya usulüne uygun olarak ayrılan alt numuneler, öğütülmeli ve iyice karıştırılarak tam bir homojenizasyon sağlanmalıdır. Öğütmenin gerekli olmadığı durumlarda ise; homojenizasyonun en iyi şekilde sağlanmasına dikkat edilmelidir.

Maksimum seviyeler kuru madde bazında uygulanıyorsa, homojenize edilmiş numuneden yeterli bir parça ayrılıp; kuru madde içeriğini doğru biçimde tespit ettiği gösterilmiş bir metot kullanılarak ürünün kuru madde içeriği belirlenmelidir.

(3) – Şahit Numune:

İtiraz hakkının kullanılması amacıyla ayrılacak şahit numune, laboratuvarda homojenize edilmiş paçal numune veya alt numunelerden ayrılarak hazırlanmalıdır. Ayrılan şahit numune, laboratuvarda gıda denetçisi tarafından mühürlenerek uygun koşullarda muhafaza edilmek üzere numuneyi alan İl Müdürlüğü’ne gönderilmelidir. İlk numune analiz sonucunun olumsuz olması durumunda sonuç, laboratuvar tarafından en kısa sürede numuneyi alan İl Müdürlüğü’ne bildirilmelidir. Ürünün raf ömrü dikkate alınarak ilgili işyerine itiraz hakkı kullandırılır. İtiraz durumunda şahit numune, İl Müdürlüğü tarafından yetkili laboratuvara gönderilmelidir.

(4) – Laboratuvar Kontrol Gereksinimleri ve Laboratuvar Tarafından Kullanılan Analiz Metodları:

a) Tanımlar:

Laboratuvar tarafından gereksinim duyulan ve en çok kullanılan tanımlar şunlardır:

1)r = Tekrarlanabilirlik. Aynı numune, aynı uygulayıcı, aynı cihaz, aynı laboratuvar gibi tekrarlanabilirlik koşulları altında kısa zaman aralıklarıyla yapılan iki analiz sonucu arasındaki (genellikle % 95 olan belirli bir güven aralığında r = 2.8x sr içinde kalması beklenen) mutlak fark

2) R =Laboratuvarlar arası yeniden yapılabilirlik. Yeniden yapılabilirlik koşullarında, yani aynı numunede, aynı metot kullanılarak, ancak farklı laboratuvarlardaki uygulayıcılar tarafından yapılan iki analiz sonucu arasındaki (genellikle % 95 olan belirli bir güven aralığında R = 2.8xsR içinde kalması beklenen) mutlak fark

3) RSDr = Tekrarlanabilirlik koşulları altında elde edilen sonuçlardan hesaplanan nispi standart sapma, [ (sr/x)x100]

4) RSDR = Yeniden yapılabilirlik koşulları altında elde edilen sonuçlardan hesaplanan nispi standart sapma, [ (sR / x)x100]

5) sr = Tekrarlanabilirlik koşulları altında elde edilen sonuçlardan hesaplanan standart sapma

6) sR = Yeniden yapılabilirlik koşulları altında elde edilen sonuçlardan hesaplanan standart sapma

b) Genel Hükümler:

Gıda kontrol amaçlı kullanılan analiz metotları, aşağıda verilen kriterlerden gerekli olanlar ile geçerli kılınmalıdır:

1) Doğruluk

2) Uygulanabilirlik

3) Tespit sınırı

4) Tayin sınırı

5) Kesinlik

6) Tekrarlanabilirlik

7) Yeniden yapılabilirlik

8) Geri alma

9) Seçicilik

10) Duyarlılık

11) Doğrusallık

12) Ölçüm belirsizliği

c) Özel Hükümler:

1)Performans Kriterleri

Gıdalarda mikotoksin seviyelerinin belirlenmesi için, özel bir metodun bulunmadığı durumlarda; laboratuvar aşağıdaki kriterlere uygun herhangi bir metot seçebilir.

Tablo 1 – Aflatoksin için Performans Kriterleri:

Kriter	Konsantrasyon oranı (µg/kg)	Tavsiye edilen değer (%)	İzin verilen maksimum değer
Kör	hepsi	önemsiz	–
Geri alma-Aflatoksin M1	0,01-0,05	60-120
Geri alma-Aflatoksin M1	>0,05	70-110
Geri alma-Aflatoksin B1, B2, G1,G2	<1,0	50-120
	1-10	70-110
	>10	80-110
Kesinlik RSDR	Hepsi	Horwitz eşitliğinden elde edilen değer	2 x Horwitz eşitliğinden elde edilen değer
Kesinlik RSDr, aynı konsantrasyondaki RSDR nin 0,66 katı olarak hesaplanabilir.

Bu değerler hem tek başına B1 ve hem de (B1+B2+G1+G2) toplamına uygulanacak değerlerdir. Ayrı ayrı aflatoksinlerin (B1+B2+G1+G2) toplamı rapor edilecekse; her birinin analitik sisteme etkileri bilinmeli ya da eşit olmalıdır.

Tablo 2 – Okratoksin A için Performans Kriterleri:

Seviye (µg/kg)	Okratoksin A
Seviye (µg/kg)	RSDr (%)	RSDR ( %)	Geri Alma (%)
<1	<40	<60	50-120
1-10	<20	<30	70-110

Tablo 3 – Patulin için Performans Kriterleri:

Seviye (µg/kg)	Patulin
Seviye (µg/kg)	RSDr (%)	RSDR (%)	Geri Alma (%)
<20	<30	<40	50-120
20-50	<20	<30	70-105
>50	<15	<25	75-105

Tablo 4 – Deoksinivalenol için Performans Kriterleri:

Seviye (µg/kg)	Deoksinivalenol
Seviye (µg/kg)	RSDr (%)	RSDR ( %)	Geri Alma (%)
>100- <500	<20	<40	60-110
>500	<20	<40	70-120

Tablo 5 – Zeralenon için Performans Kriterleri:

Seviye (µg/kg)	Zeralenon
Seviye (µg/kg)	RSDr (%)	RSDR (%)	Geri Alma (%)
<50	<40	<50	60-120
>50	<25	<40	70-120

Tablo 6 – Fumonisin B1 ve B2 için Performans Kriterleri:

Seviye (µg/kg)	Fumonisin B1 ve B2
Seviye (µg/kg)	RSDr (%)	RSDR (%)	Geri Alma (%)
<500	<30	<60	60-120
>500	<20	<30	70-110

Tablo 7 – T-2 Toksini için Performans Kriterleri:

Seviye (µg/kg)	T-2 toksini
Seviye (µg/kg)	RSDr (%)	RSDR (%)	Geri Alma (%)
50-250	<40	<60	60-130
>250	<30	<50	60-130

Tablo 8 – HT-2 Toksini için Performans Kriterleri:

Seviye (µg/kg)	HT-2 toksini
Seviye (µg/kg)	RSDr (%)	RSDR (%)	Geri Alma (%)
100-200	<40	<60	60-130
>200	<30	<50	60-130

Notlar:

-Kesinlik değerleri ilgili konsantrasyona göre verildiğinden kullanılan metotların tespit limitleri yukarıda belirtilmemiştir.

-Kesinlik değerleri Horwitz denkleminden hesaplanmalıdır:

RSDR =2(1-0,5logC)

Burada:

-RSDR Yeniden yapılabilirlik koşulları altında elde edilen sonuçlardan hesaplanan nispi standart sapmayı

[(sr /x ) x 100]

-C konsantrasyon oranını ( örneğin 1=100 g/100 g, 0,001 =1,000 mg/kg)

ifade eder.

Horwitz eşitliği; analite ve matrikse bağlı olmayan, yalnız analit konsantrasyonuna bağlı olarak değişen ve birçok rutin analiz metodu için geçerli olan genel bir kesinlik denklemidir.

2) Amaca uygunluk yaklaşımı:

Tamamen geçerli kılınan analiz metotlarının sınırlı olması durumunda; analiz metodunun kabul edilebilirliğini ölçmek için, alternatif olarak bir tek parametre, uygunluk fonksiyonu olarak tanımlanan “amaca uygunluk” yaklaşımı kullanılabilir. Uygunluk fonksiyonu, bir belirsizlik fonksiyonudur ve amaca uygun kabul edilen belirsizliğin maksimum seviyesi olarak tanımlanmaktadır.

Kollaboratif denemeyle tamamen geçerli kılınan analiz metotlarının sınırlı sayısı içinde verilen, özellikler T-2 ve HT-2 toksinleri için, maksimum kabul edilebilirliği belirleyen belirsizlik fonksiyonu yaklaşımı, laboratuvar tarafından kullanılacak analiz metotlarının uygunluğunu tayin etmek için de kullanılabilir. Laboratuvar maksimum standart belirsizliği içinde sonuçlar üreten bir metot kullanabilir. Maksimum standart belirsizliği, aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanabilir:

Burada;

Uf :Maksimum standart belirsizliği(µg/kg)

LOD :Metodun tespit limiti(µg/kg)

? :C değerine bağlı olarak kullanılan sabit, numerik bir faktörü

C:Konsantrasyon oranını ifade eder.

Bir analitik metot; yukarıdaki eşitlikle bulunan maksimum standart belirsizlikten (Uf) daha düşük ölçüm belirsizliği sağlıyorsa; bu metodun kullanılması, Madde 4.c.1.’de verilen performans kriterlerini karşılayan metotların kullanılması kadar uygun olacaktır.

Tablo 9 – Maksimum Standart Belirsizlik (Uf) Formülünde Verilen “? “ Sabitinin, Farklı Konsantrasyonlar için Numerik Değerleri

C (µg/kg)	?
<50	0,2
51-500	0,18
501-1000	0,15
1001-10000	0,12
>10000	0,1

ç) Ölçüm belirsizliğinin hesaplanması, geri alma hesabı ve sonuçların raporlanması:

Analitik sonuçlar geri almaya göre düzeltilerek rapor edilmelidir. Geri alma oranları raporda belirtilmelidir.

Analitik sonuçlar x+/-U olarak raporlanmalıdır. Burada x analitik sonucu, U ise ölçüm belirsizliğini ifade eder. Analitik sonucun yasal limitlere uygunluk değerlendirmesi, geri almaya göre düzeltilmiş olan sonuçtan ölçüm belirsizliğinin çıkarılmasıyla elde edilen sonuca göre yapılacaktır.

U değeri; sigorta faktörü olarak yaklaşık % 95 ‘lik bir güven aralığını veren “2” katsayısının kullanıldığı, genişletilmiş ölçüm belirsizliğini göstermektedir.

Hayvansal kaynaklı gıdalar için ölçüm belirsizliğinin hesaba katılması, karar limitini (CC?) belirleyerek de yapılabilir.

d) Laboratuvar kalite standartları:

Laboratuvarlar, veteriner, gıda ve yem kanununda belirtilen resmi kontroller ile ilgili hükümlere uymak zorundadır.

Resmi Gazete: 23.07.2010-27650

Gıda Maddelerinde Mikotoksinlerin Seviyesinin Resmi Kontrolü İçin Numune Alma, Numune Hazırlama Ve Analiz Metodu Kriterleri Tebliğinde Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ
(Tebliğ No: 2010-29)

MADDE 1 – 26/4/2007 tarihli ve 26504 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Gıda Maddelerinde Mikotoksinlerin Seviyesinin Resmi Kontrolü İçin Numune Alma, Numune Hazırlama ve Analiz Metodu Kriterleri Tebliğinin Ek-4’ü ekteki şekilde değiştirilmiştir.

MADDE 2 – Aynı Tebliğ’in EK-5’inde yer alan 1 inci paragraf aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Bu metot, baharatlarda, Okratoksin A, Aflatoksin B1 ve toplam aflatoksinlerin maksimum seviyelerinin resmi kontrolü için uygulanan numune alma metodudur.”

MADDE 3 – Aynı Tebliğ’in EK-7’si ekteki şekilde değiştirilmiştir.

MADDE 4 – Aynı Tebliğ’in EK-10’undan sonra gelmek üzere “Bitkisel Yağlar İçin Numune Alma Metotları” başlıklı EK-11, ekteki şekilde ilave edilmiştir.

MADDE 5 – Aynı Tebliğ’in “EK-11”in ek numarası, “EK-12” olarak değiştirilmiştir.

MADDE 6 – Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 7 – Bu Tebliğ hükümlerini Tarım ve Köy İşleri Bakanı yürütür.

Gıda Maddelerinde Mikotoksiklerin Seviyesinin Resmi Kontrolü için Numune Alma

AŞAN DANIŞMANLIK

Makaleler

İletişim